miércoles, 29 de enero de 2020

Iglesia pobre para los pobres


Con toda razón algunas personas se preguntan qué significa la expresión “una iglesia pobre y para los pobres”, tan en boga en el Pontificado de Francisco. Gente de mucha honestidad personal está inquieta porque no sabe si al tener los medios para vivir, -con holgura-, están excluidos de pertenecer a esta iglesia pobre. Con más razón, si se refiere a gente muy rica. Algunos se cuestionan porque si Dios no excluye a nadie, dónde quedan los ricos en una iglesia pobre y para los pobres. Por esto es bueno ahondar en esa expresión. La riqueza no es mala y la pobreza no es buena. Pero la riqueza se torna mala cuando es fruto o produce la injusticia social, cuando “no se distribuye dando a cada uno según su necesidad”, como lo intentó vivir la primera comunidad cristiana (Hc 2, 45). También la riqueza puede llevar al consumismo o al apego a los bienes convirtiéndolos en razón para vivir. En estos casos la riqueza es mala. La pobreza es buena cuando es libertad del consumismo, cuando es solidaridad con los más pobres o como consecuencia del compartir de bienes cuando otros pasan necesidad. También como testimonio de los valores del reino, como explícitamente lo profesan los/as religiosos/as con el voto de pobreza.


      Pero todo esto no se entiende sin mirar al Jesús de los evangelios y el núcleo de su predicación. Su figura es la de un hombre libre, en un contexto pobre. Además, Lucas presenta a Jesús iniciando su misión con el texto del profeta Isaías: “He venido a anunciar la liberación a los pobres, la libertad a los cautivos, la vista a los ciegos, la libertad a los oprimidos” (4, 18). Y toda la predicación de Jesús continua en la misma línea. Sus parábolas denuncian la situación de los más pobres y sus obras buscan transformar todo aquello que afecta a sus contemporáneos. Precisamente porque sus palabras y obras cuestionan una religión que no se compromete con la vida de los más pobres, Jesús es perseguido y crucificado por sus opositores -lamentablemente las instituciones religiosas de su tiempo son las que consiguen esa ejecución- y solo queda la palabra definitiva de Dios en la resurrección: quien tiene la razón en el culto que agrada a Dios es Jesús y no los defensores de la ley y el templo.

     La iglesia ha de hacer visible a Jesús y su misión. Pero, históricamente, las circunstancias la fueron llevando a hacerse poderosa y rica. Ha llegado a tener un Estado – el Estado Vaticano- y al estilo de cualquier organización humana se ha llenado de títulos, honores, privilegios. Como institución humana no puede despojarse de los medios que hacen posible su misión, pero si puede vigilar para que estén al servicio de esta y no sustituyan la libertad de “los pobres de Yahvé” -los que ponen la confianza sólo en Dios-. Sus medios no pueden convertirla en una institución que opaque la sencillez del evangelio o que se empleen para aumentar su poder o prestigio. Toda ha de ser para garantizar la vida de la gente, especialmente, de los más pobres, débiles, sufrientes, de cada tiempo histórico. La iglesia ha de vivir con libertad frente a las cosas de este mundo y dedicarse a que todos los hijos e hijas de Dios tengan vida digna.

     Por lo tanto, querer una “iglesia pobre y para los pobres” es una llamada a una conversión profunda a lo que la iglesia siempre debe ser y a lo que sus miembros deben aspirar. Una vida al servicio de los demás donde se garantice la vida de todos, no solamente de unos pocos. Y ¿los ricos? Pues ayer y hoy pasa lo mismo: los que llegan a entender a Jesús ponen todo al servicio del amor y sin duda su riqueza disminuirá porque se comparte con todos los que lo necesitan. Sin embargo, algunos lo pueden entender, pero irse tristes -como el joven rico del evangelio (Mc 10, 17-22)- porque, el acaparar para sí, es una tentación constante. Y, acomodan la fe a sus intereses y no quieren oír el evangelio. Estos últimos hablan
de la “pobreza de espíritu” y de que se puede ser rico si se tiene esa pobreza espiritual. Todos hemos de tener pobreza espiritual -esa de los pobres de Yahvé de la que ya hablamos- pero también nadie puede tener más de lo que necesita sabiendo que tantos otros -hijos e hijas del mismo Dios- pasan necesidades.

     Definitivamente, el evangelio es un mensaje de conversión y, por supuesto, incomoda, molesta, inquieta. Por tanto, hablar de “una iglesia pobre y para los pobres” no es un mensaje fácil, pero es un mensaje verdadero. Esta es la iglesia que habla de Jesús, del evangelio, de la libertad, de la sencillez, del servicio, del amor. A esto nos llama el momento presente si queremos que la iglesia sea creíble y diga algo a nuestros contemporáneos. ¡Ojala que esta conversión eclesial se haga realidad!

Olga Consuelo Vélez Caro

miércoles, 22 de enero de 2020

A busca apaixonada da Unidade dos Cristiáns


«Nos mostraron una humanidad poco común» (Cf. Hch 28, 2) es el lema de la Semana de Oración por la Unidad de los Cristianos que se celebrará del 18 al 25 de enero de 2020
"O papa Xoán estaba convencido de que renovación da Igrexa e a unidade entre os cristiáns debían de ser as dúas caras dunha mesma moeda"
A promoción do restablecemento da unidade entre todos os cristiáns é un dos principais obxectivos do Concilio Vaticano II”. Con estas verbas iniciais, o decreto conciliar Unitatis redintegratio, non só nos presentaba o que é o ecumenismo, senón tamén o que fora un dos principais desafíos que se propuxo o Concilio: a busca apaixonada da recomposición da unidade perdida entre os cristiáns. Cando dicimos apaixonada referímonos á actitude do papa Xoán XXIII, en primeiro lugar. Esta paixón xa fora nacendo nel durante a súa experiencia como diplomático pontificio; pero, sen dúbida, naceu tamén na Semana de Oración pola unidade dos cristiáns. Non en van anunciou a convocatoria do Vaticano II ao final desa Semana, o día 25 de xaneiro de 1959, festa da conversión de san Paulo. Este feito indica ás claras que o papa Xoán estaba convencido de que renovación da Igrexa e unidade entre os cristiáns debían de ser as dúas caras dunha mesma moeda. E así, xa dous anos antes do comezo da asemblea conciliar, o 5 de xuño de 1960 constituíu o Secretariado para a Unidade, encargándolle a súa dirección ao xesuíta alemán Agostiño Bea.
Paulo VI, pola súa banda, tamén estaba convencido desta estreita relación entre renovación da Igrexa e promoción da unidade entre os cristiáns. Sen necesidade de renunciar á propia verdade católica, tratábase de vela con outros ollos, os ollos de Deus. Nese Misterio, que ha de manifestar a Igrexa, hai unidade, pero tamén diferenza ou diversidade simultánea. Por iso a Igrexa, sendo “icona da Trindade” (Bruno Forte), non pode máis que promover o espírito de comuñón en todas as súas facetas, especialmente en relación co movemento ecuménico:
Queremos implorar o sopro do Espírito Santo sobre o movemento ecuménico. Desexamos repetir a nosa emoción e o noso gozo polo encontro – cheo de caridade e non menos que de nova esperanza- que tivemos en Xerusalén con Patriarca Atenágoras; queremos saudar con respecto e con recoñecemento a intervención de tantos representantes das Igrexas separadas no Concilio ecuménico Vaticano II;… con amor e con reverencia saudamos a todos estes cristiáns na espera de que, cada vez mellor, poidamos promover con eles, no diálogo da sinceridade e do amor, a causa de Cristo e da unidade que El quixo para a súa Igrexa” (Ecclesiam suam, 52).
Seguindo esta liña, os Papas que viñeron despois continuaron a promover e profundar na tarefa ecuménica. Estamos seguros de que a historia lle fará xustiza a Xoán Paulo II, que alentou a firma da Declaración Conxunta sobre a doutrina de Xustificación xunto coa Federación Luterana Mundial (31 de novembro do 1999). Con iso rompíase un muro de cinco séculos.

Pero, se temos que falar de verdadeira paixón, non temos outra que destacar as verbas e os xestos do papa Francisco, pois el foi en persoa a conmemorar cos Luteranos o aniversario da Reforma, o 31de outubro do 2016 en Lund (Suecia). Con elo recoñecía na práctica que a Igrexa sempre necesita reforma e renovación, para ser fiel a Xesús; e que, polo tanto, o obxectivo final de Lutero non era o de facer outra Igrexa senón o de acadar unha Igrexa máis evanxélica, como dicía o coñecido teólogo protestante W. Pannenberg. É mais, segundo el, a división da cristiandade foi un fracaso para todos. Por iso, o éxito da Reforma chegará solo no momento en que as divisións poidan ser superadas definitivamente e se poida vivir unha unidade na que todos se sintan recoñecidos na súa diversidade (Ética e Eclesioloxía). O apóstolo Paulo márcanos o camiño a seguir para esa meta final: “Un so corpo e un so Espírito, así como unha é a esperanza á que fostes chamados. Un só Señor, unha soa fe, un só bautismo, un só Deus e Pai de todos, que está sobre todos, por todos e en todos” (Ef 4, 4-6).


martes, 21 de enero de 2020

O Inferno existe


Fai uns domingos (O domingo XXVI do Tempo Ordinario) quedaba clara a existencia do Inferno na lectura do Evanxeo (Lc 16, 19-31) coa parábola coñecida como a do pobre Lázaro e o rico Epulón. Ademais, dábanse detalles de como é a vida de lugar infernal: «estando no inferno, no medio dos tormentos», «porque me torturan estas chamas», «que non veñan a este lugar de tormento».

Lembro que unha vez estando nunha comida na que o único cura era un servidor, saíron os temas típicos cando hai un cura diante, entre eles o do inferno. Unha persoa entrada en idade dixo que ela, sendo cristiá practicante, non cría que iso do inferno existise e apelaba á misericordia infinita de Deus. Enseguida os demais tamén empezaron a opinar na mesma dirección. Despois de falar moitos deles, esperábase a miña resposta. Só me limitei a dicirlles que se non existía o inferno entón non eramos libres. Produciuse un silencio unánime duns segundos e, sen dicir nada máis, todos caeron na conta de que é así: se non hai inferno, non podemos escoller e, por tanto, non somos libres. Naquela comida o tema de inferno quedou resolto.

Na homilía do domingo que lles dicía ao principio, que este ano foi o 29 de setembro, tamén falei destas cousas: a relación do Inferno coa liberdade. Non faltou xente que se achegou a min para exporme as súas dúbidas e apelar, outra vez, á infinita misericordia de Deus, da que eu tampouco dubido e que, ademais, experimento todos os días.

Pero unha cousa é a misericordia de Deus e outra nosa liberdade, xa que Deus, sendo omnipotente, non pode salvarnos se nós non queremos. Dito doutro xeito, se hai alguén que non queira ir a ceo debe ter outro lugar onde ir. Se o prefiren, se non quere ir á vida eterna (Ceo), só queda ir á morte eterna (Inferno), dado que a vida terrea e histórica un día terminará.

Hai dúas cousas que os humanos temos especialmente en grao infinito: a capacidade de amar e a liberdade. Para todo o demais estamos afectados pola nosa condición de seres limitados, pero para estas dúas, non. Sempre podemos amar máis, até o extremo de dar a vida. E tamén somos libres de modo infinito, até o punto de poderlle negar ao mesmo que nos creou. Deus puido crearnos cunha liberdade relativa para que nunca desobedecésemos unha orde súa e sempre fósemos fieis a El, pero non o fixo. No relato da creación da Xénese queda claro isto que acabo de dicir. Ademais, se é que nós non o facemos, podemos ver todos os días a persoas que negan a Deus, que blasfeman contra El, que renegan del. Todo isto é unha proba máis da infinita liberdade que Deus nos deu.

Sendo así, se negamos ou rexeitamos a perfección infinita de Deus, non nos queda outra opción que a imperfección infinita. Para temporal e relativo abonda o de agora. O de despois será todo infinito, para a perfección ou para a imperfección, pero infinito en todas as súas dimensións.

Quizais, chegamos a este momento, poida parecer todo moi complicado, xa que dicimos que somos libres, pero con só dúas opcións para escoller: unha boa e outra mal, polo que case estamos obrigados a escoller só a boa, co cal, xa tampouco somos libres. O erro está no noso concepto de liberdade. Liberdade non é escoller o que me dá a gana ou o que me apetece, xa que, por outra banda, isto converteríanos en escravos. Liberdade é escoller o bo, belo e verdadeiro.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco da Fonsagrada

martes, 7 de enero de 2020

As procesions ou como sacar aos santos de paseo


Antes de nada, quero pedir perdón polo título. Quizais non sexa o máis axeitado, pero xa se sabe que ultimamente, os títulos están máis para enganchar ao persoal que para facernos un resumo do artigo.

Os que me coñecen, saben que un dos meus intereses como cura é contribuír a que teñamos unha fe e unha práctica desta o máis auténtica posible. Que sexa unha fe que dea sentido á nosa vida e non só un cúmulo de tradicións e sentimentos dos cales descoñecemos xa a súa orixe.

Unha vez máis quero aclarar que non xulgo a bondade ou maldade dos fieis, pois ben sei que a maioría das veces que o facemos mal respecto das cousas da fe non é con mala intención, senón por descoñecemento ou por unha simple traizón dos nosos sentimentos. Tampouco quero pecar de iconoclasta.

Vimos do verán, tempo de festas e, por tanto, de procesións despois (ás veces antes) das misas. Quizais deberiamos empezar por lembrar o que é unha procesión. Abóndanos acudir a calquera dos dicionarios que hai na Rede:

«(Do latín processus, acción de avanzar). Camiñar comunitario dunhas persoas detrás doutras con sentido relixioso. Na liturxia romana da Misa hai varias procesións […] Durante o ano litúrxico están sinaladas procesións especiais […] Ademais adoitan facerse procesións fóra do templo levando o Santísimo Sacramento baixo palio ou as imaxes da Virxe María ou dos santos nas súas festas» (Aciprensa).

Poderiamos engadir a esta definición que unha procesión é tamén unha manifestación pública da nosa fe, na que pedimos a intercesión dos santos para que o Señor bendiga as nosas cidades, pobos ou campos. Supoño que estamos todos de acordo coa definición. Pero correspóndese coa realidade?

Despois dun verán de festas e «procesións» teño a sensación de que o que estamos a facer é máis ben sacar as imaxes dos santos de paseo, tratando de terminar pronto, á vez que pasamos polo medio dun corredor, no que ao carón están xa algúns co vermut na man, do outro un exército de paparazis cos seus móbiles inmortalizando o «paseo» e, por detrás, a banda tocando a peza acostumada para este momento.

Só unas poucas persoas da multitude que está no campo da festa ou nas rúas fan o percorrido da procesión cun auténtico sentimento relixioso e como unha profesión pública da fe. Por certo, que a orde nas procesións é o contrario a como o facemos habitualmente: primeiro os fieis en dúas filas, detrás da cruz procesional, e, por último, as imaxes dos santos.

Falamos da procesión como unha manifestación. Se se fixan, as manifestacións civís (normalmente reivindicativas) teñen unha estrutura semellante ás relixiosas, tanto na forma como o fondo: dar a coñecer unha causa e mostrar o noso apoio detrás dunha pancarta (estandarte) identificativa cunha mensaxe. A ninguén se lle ocorrería ir a unha manifestación sen coñecer ben os motivos desa manifestación ou só ir por ir ou ir rindo dos demais.

Non sei, quizais nas nosas procesións tamén teñamos que dicir iso de «non nos mires, únete, non nos mires, únete!», para que outros tamén poidan descubrir a grandeza e o gozo de seguir, como fixeron os santos ao máis grande, Xesucristo, e que non quede todo en sacar aos santos de paseo unha vez ao ano.
Miguel Ángel Álvarez

Párroco da Fonsagrada