Este 15 de outubro, Twitter contou entre os seus trending
topic do día o nome de Teresa de Jesús,
unha gran santa da Igrexa Católica. Trátase dunha das mulleres máis destacadas da
Historia da Humanidade pola difusión dos seus escritos, a profundidade do seu
pensamento e o extremo do seu Amor (si, con maiúscula). Ninguén cun mínimo de
sensibilidade, crente ou non, pode negar que os versos desta monxa castelá se
encontran no cume da literatura amorosa.
No século XVI, a situación social das mulleres
diferenciábase en moi pouco á dalgúns países subdesenvolvidos que hoxe causan
tanto escándalo en Occidente. En circunstancias parecidas, Teresa de Ávila
(máis coñecida como Teresa de Jesús) acometeu unha empresa humana e espiritual
que superaba as forzas de calquera muller (ou home) dos seus tempos. Considerar
as amargas persecucións que padeceu por culpa das autoridades civís e
eclesiásticas de entón, e mesmo á súa mesma orde, explica por que a vida de
Teresa non transcorreu por un camiño de rosas.
Que ten este personaxe que parece tan metido nas entrañas do
ser español, mesmo en épocas de maior secularización? Franciso Javier Sancho,
director do Centro Internacional Teresiano-Sanjuanista de Ávila, deume algunhas ideas que quero compartir neste post. O CITES é unha institución
dedicada ao estudo da doutrina de Santa Teresa e San Juan de Ávila.
- Santa Teresa non só era muller, senón que posuía un carácter profundamente feminino que nunca ocultou. É máis: reivindicou a importancia da muller na sociedade e na Igrexa daquel tempo (non precisamente aperturista), o que lle custou máis dalgún rompedeiro de cabeza e moitas liñas censuradas.
- Foi un fenómeno literario e segue séndoo. A calidade e a difusión dos seus escritos, teolóxicos e literarios está fóra de toda discusión. Hoxe en día segue acaparando o interese dos expertos e do público en xeral.
- Realzou o valor da persoa nunha época pouco dada a apreciar o suxeito humano como tal. Neste sentido, apunta Javier Sancho, foi precursora de Descartes. Pero esta antropoloxía teresiana, a diferenza da racionalista, tende á busca da Verdade Absoluta e ao encontro co Divino.
- Sufriu moitas penalidades no seu intento de transformar a sociedade na cal vivía: difamacións, acusacións, xuízos, enfermidades, celos, ameazas... Pero mesmo antes de todo iso tivo que liberarse dos seus propios demos a través dun proceso de purificación interior.
- Ese encontro persoal permitiulle emprender máis adiante a vocación reformadora á que Deus o chamara. En nada o favoreceu nin a sociedade nin a mentalidade do seu tempo. Á parte da súa condición de muller, Teresa quixo dotar ás súas fundacións de dous valores moi apreciados entre os indignados de hoxe en día, pero moi pouco no século XVI: a liberdade e a fraternidade, que para ela non eran senón expresións do encontro con Deus: non hai maior liberdade (nin maior identificación con Xesucristo) que a de amar a Deus na persoa dos demais homes e mulleres do mundo.
- Por que Teresa de Jesús triunfa tamén en ambientes tan modernos como Twitter?, pregúntolle ao director do CITES. E contéstame: " porque á vez que existe un ambiente contrario a relixión e á Igrexa como institución, tamén se nota no noso tempo unha busca profunda da Verdade e de Deus. Dende ese punto de vista, a vida de Santa Teresa atrae a xente porque é un exemplo modélico".
- A intimidade de Teresa demostra que existe outra forma de relacionarse con Deus, unha forma "de ti a ti, non de subordinado a ser superior. É o máis revolucionario de Teresa", quen chega a afirmar "Deus encóntrase entre os pucheiros", o que o fai próximo e accesible para calquera. Teresa rompe as diferenzas impostadas que nos creamos con Deus.
- Sendo un das grandes santas místicas de toda a historia, é á vez unha das máis simpáticas. Sabémolo polos seus escritos e polos testemuños que ofreceron dela os seus contemporáneos. Ao seu compañeiro de fatigas, tamén santo, Juan de la Cruz, chamáballe "o medio frade", pola súa pequena estatura. Teresa resumía así unha característica da santidade "canto máis santos, máis conversables,".
- Isto non mo dixo o experto, pero dubido que mo corrixa. Existe algún español que non coñeza, polo menos, a cinco persoas que se chamen Teresa? Alguén dúbida de que o éxito deste nome se debe a unha monxa valente simpática? A mesma que se deixou a vida fundando mosteiros na España do século XVI.
