Esta expresión saída da pluma de Descartes, é ben coñecida, pero non sempre ben interpretada. A primeira vista, dá a impresión de que pode ter sentido causativo ou conclusivo. Non estamos no certo. Con ela, o distinguido filósofo non quixo expresar a orixe do home, senón a súa existencia. Non existimos porque pensamos, senón que pensamos porque existimos. A actividade do home non é a causante da súa orixe: é a constatación da súa existencia, porque primeiro é o existir e despois é o obrar.
Certo que a
grandeza do home está no seu raciocinio, na súa conciencia. Isto distíngueo de
todos os outros seres vivos. É o único capaz de preguntarse por qué vive e para
que vive. O pensamento e a conciencia elevan ao home por riba de toda outra
criatura e capacítao para realizar o impensable. Os pais da Revolución Francesa
chegaron a divinizar a razón humana, sublimando as marabillas da súa capacidade.
Pero coidado! Que a nosa razón tamén é capaz dos maiores despropósitos.
Auschwitz, Hiroshima, Nagasaki, a brutalidade machista e outras aberracións da
nosa moderna historia confírmannolo. Non obstante o alto valor que ten a nosa
conciencia, non a absoluticemos, posto que ela pode ser a nosa salvadora ou a
nosa aniquiladora. Entre as múltiples definicións do home, escollamos aquela
que a supera a todas e sintetízaas todas; e na nosa procura quedemos con esta:
“Son amado, logo existo” e “amo, logo son home”. O amor está na nosa orixe, na
nosa existencia e no noso futuro eterno.
O amor dá
peso e consistencia á persoa. O que ama e é amado, vive e realízase como home.
O que vive no amor, divinízase. “Son amado, logo existo” e “amo, logo son
persoa” son dúas verdades innegables. Pero primeiro é a pasividade amorosa.
Para que poida amar teño que ser amado. O amor non é unha conquista, é un don
(San Tomé). O amor non se impón, senón que se contaxia. O amor non se entende
se antes non se experimenta. Por moito que che encarezan que ames aos demais,
non poderás facelo, se antes non che capacitaron para facelo. O home pode
converterse en fonte da que emanan ríos de fraternidade. Pero para chegar a ser
fonte, primeiro hai que beber da orixinaria fonte de amor que no sobrenatural é
Xesucristo e no humano foron os nosos proxenitores. Esta foi a nosa sorte: “fun
amado, por iso existo”. Fun amado para que puidese existir. Este é o primeiro
sentido da afirmación cartesiana. E tamén é verdade que existo para amar, pero a
prioridade correspóndelle ao amor recibido. Prioridade no ser e prioridade no
quefacer. Os extremos tócanse: nacemos do amor e nacemos para amar.
Tomemos
conciencia da nosa orixe e da nosa misión, e a nosa convivencia converterase
nun campo de amor primaveral.
Indalecio
Gómez Varela
Cóengo da
Catedral
