A RELIXIOSIDADE DO HOME

Relixión significa relación da divindade cos homes, e dos homes con Deus.

A historia sagrada comezou así: Deus chama a Abraham, cuxos proxenitores servían aos deuses pagáns no país de Caldea, e promételle unha terra propia e unha descendencia numerosa. Abraham cre a Deus e fíase da promesa que lle fai. Así se estrean as relacións de Iavé co seu pobo

Deus desexa que o home viva en comuñón con el, e proponlle un pacto de alianza. Parece coma se tomase exemplo dos costumes sociais en uso nos tempos primitivos. Os pactos de axuda eran frecuentes nas xeracións contemporáneas de Abraham. Cando xurdían litixios grupais, o máis débil pedía ao máis forte que lle dese protección, e este prometíalla mediante un pacto, cuxas condicións asinaban ambos os contendentes. O ritual deste convenio, chamado alianza, consistía en sacrificar un animal e descortizalo, e os contendentes proferían improperios contra o que fose infiel ao prometido na alianza pactada entre ambas as part 

Concluído o pacto, na arca da alianza gardábanse as táboas da lei, como testemuño do acordado, e plantábase unha árbore ou se fixaba unha mouteira de pedra, lembrando o lugar onde aquilo se asinou. Deste xeito oficializáronse as relacións de Deus co pobo de Israel. Con todo, o pacto de Deus cos homes, ten unha particularidade única: a diferenza abismal entre a grandeza e a bondade do Creador e as limitacións humanas. Uns pobos procuraban aliarse con outros buscando protexerse contra un terceiro. Non era así o comportamento de Deus. Este prometía protección ao seu pobo, como nos lembra a historia sagrada. Pero, tanto nun caso como no outro, ambos comprometíanse a ser fieis ao acordado. Compromiso que Israel non sempre cumpriu, de tal maneira que Deus tivo que imporlle repetidos correctivos pola súa infidelidade: ruína de Xerusalén, catividade a que se viu sometido o pobo nalgunhas ocasións, dispersión dos israelitas. Con todo, a fidelidade de Iavé mantívose inamovible e houbo periódicas renovacións do rito da antiga alianza, como aquela na que participou Moisés no monte Sinaí.

Con este rito aliancista do Sinaí, Deus demostra que o seu plan é facer un pobo que o adore só a el. Este plan maniféstao o Señor nos seguintes termos: “se observades a miña alianza, eu serei o voso Deus, e vós seredes o meu pobo”. Pero a historia repítese, e as limitacións humanas continúan tamén na Igrexa, que é divina e humana. Isto sábeo o Señor, polo cal actuando coa pedagoxía de sempre, quere que se repitan periodicamente ritos aliancistas, lembrando aos israelitas os compromisos das alianzas pasadas, por iso é polo que nestes tempos de decadencia relixiosa, pida á Igrexa que tamén ela se revise, para detectar as súas posibles carencias, e poder emendalas. Esta é a finalidade do Sínodo convocado polo Papa Francisco. A esta acción eclesial estamos convidados todos para que, iluminados pola luz do Espírito Santo podamos ver o que falla na nosa vida persoal, e tamén na nosa sociedade; e, unha vez diagnosticadas as causas da actual crise de fe, decidámonos a combatelas con todas as nosas forzas.

Sumémonos todos a este proceso renovador, posto que todos somos Igrexa, e debemos colaborar na súa misión social e evanxelizadora. 

Indalecio Gómez

Cóengo da Catedral

A IGREXA EN PROCESO SINODAL

A Igrexa ten por fundador e cabeza a Xesucristo; por alma ao Espírito Santo, que lle dá vida e a santifica; e a súa materia prima somos os homes, nos que abundan as limitacións de todo xénero. Isto obriga a emendar as imperfeccións e recuperar a vitalidade, para continuar a obra redentora do propio Xesucristo. Esta é a intencionalidade coa que o Papa Francisco convocou o sínodo universal, xa en curso, en cuxo dinamismo debemos implicarnos todos os cristiáns, posto que todos somos Igrexa.

A primeira actitude sinodal é a escoita, posto que a palabra é o principal medio de comunicación social, e dela tamén se serve o Señor, para darnos a coñecer a súa vontade. A primeira vez que Deus falou connosco, fíxoo con Abraham, advertíndolle que só Iavé é o Deus verdadeiro e que só a El debemos adorar: non aos deuses de pagáns, xa que iso sería unha idolatría, sempre reprobable. Abraham aceptou a información e prometeulle ao Señor que a súa fe sería só monoteísta. Pero correron os tempos, e o pobo esqueceu o que o pai Abraham había prometido ao Señor. Este, con todo, multiplicou as alianzas co seu pobo, lembrándolle o que Iavé dixéralles aos seus antepasados: “Eu serei o voso Deus, e vós seredes o meu pobo”. Grazas a esta singular providencia do Señor, a historia da salvación chegou á súa plenitude coa encarnación do Fillo de Deus, palabra eterna do Pai, que fundou a Igrexa para que continuase a súa misión no mundo. Isto garántelle a súa supervivencia, pero non está exenta das humanas limitacións, porque tamén ela ten algo de humana, e por aí viñéronlle repetidos declives ao longo dos seus XXII séculos de existencia.

Que fallou? A materia prima. O home, sen deixar de ser humano, non deixou de ser “home”, e fallaron os cimentos da Igrexa. Moitos dos nosos fallos non son fallos de cristiáns: son fallos humanos; e tales homes non serven para cimentos da Igrexa. O primeiro que se nos pide aos crentes é que sexamos homes de palabra, cidadáns honrados. De non ser así as nosas vidas desprestixian á Igrexa e empobrecen a súa misión.

En segundo lugar, non debemos cohibirnos de ser cristiáns; de ser fillos da Igrexa, a institución que máis achegou á humanidade.

E en terceiro lugar, pídesenos que sexamos persoas abertas á palabra de Deus, que é portadora de fe e de esperanza. Por último, aos cristiáns pídesenos que sexamos “homes palabra”, porque a cidadanía poscristiá destes momentos non cre o que se lle di, se o que fala non vive o que di, aínda que o diga en nome do Señor. Nunha palabra, pídesenos que sexamos apóstolos, posto que pertencemos a unha Igrexa que é apostólica, e a Igrexa non a formamos só o clero e os relixiosos, senón todos os bautizados. De aí o noso gozo e a nosa responsabilidade apostólica. O Señor falounos de moitas maneiras noutros tempos por medio dos profetas e evanxelistas; con todo, moitas outras cousas quedan por dicirnos ás xeracións actuais, de tal maneira que posto a comunicárnolas, non caberían nos libros santos nin na tradición oral.

A palabra de Deus é o sol que nos ilumina a senda para atoparnos con El e cos irmáns; pero para que a súa luz teña efecto, requírese escoitala e obedecela. Aí está a nosa responsabilidade. Podemos facernos xordos ao que nos di Deus; nese caso, a voz divina sería un sol eclipsado, que non nos iluminaría a senda do ben, e consecuentemente, non influiría no noso presente nin no noso futuro.

Isto sería volver a unha actitude veterotestamentaria, na que a palabra divina era promesa que tardaba en cumprirse. Afortunadamente, as antigas promesas xa están cumpridas: O Verbo de Deus xa se fixo un de nós e está na súa Igrexa. Para que se converta en realidade salvífica, pídesenos unha escoita auditiva e comprometedora. A vida do cristián máis que cumprimento dun decálogo de obrigacións, debe ser unha correspondencia a Deus que nos amou e fíxose vida en nós. A súa entrega chegou ao sangue. Se o seu amor non tivo medida, tampouco debe tela a nosa correspondencia. Máis que preguntarnos que temos que facer como cristiáns, preguntémonos que máis podemos facer polo Señor que se encarna en cada home que pasa ao noso carón.

 

Indalecio Gómez Varela

Cóengo da Catedral

ARS CELEBRANDI

Presidir es una forma de arte,  como todo los que aspira a la excelencia. El arte nos ayuda a vivir la realidad del misterio de nuestra existencia en profundidad; está al servicio de la celebración. En la perspectiva de la fe, celebrar significa vivir anticipadamente la vida de Dios con el que comunicarnos, vida por excelencia y en plenitud. Así es el gran don de la liturgia a la cual nos abandonamos, don comparable a la gratitud divina de la Redención.

El arte de celebrar rectamente es un gran don que se va perfeccionando a lo largo de toda una vida; lo cual implica también corrección de malos hábitos.

La presidencia del celebrante, en comunión con Dios y con la asamblea que preside, está unida necesariamente a la participación fructuosa de los fieles. Por parte del sacerdote, este ministerio requiere competencia y sabiduría, preparación y amor reverencial, sentido de oración e interioridad. La presidencia es también una gran responsabilidad, poraue es servicio ministerial en representación de Cristo, del que es icono y siervo; ministerio que es una simple función porque tiene valor sacramental.

El arte de presidir, función principal del presbítero que actúa en nombre de Cristo, es eminentemente el don gratuito del Padre al cual se ofrece el sacrificio eucarístico del mismo Cristo y de su Iglesia viva y universal por el poder del Espíritu  Santo. 

La eucaristía no es un dialogo horizontal entre el sacerdote y los fieles. Es eminentemente una acción de gracias por el sacrificio de Cristo simbolizado por la cruz en el presbiterio (IGMR, 308) a la que ambos dirigen su mirada. Enraizada en la Escritura y los Padres de la Iglesia.

Desde el centro de la cruz y el altar, símbolos del banquete del sacrificio pascual de Cristo, la postura del sacerdote  (versus Deum) afirma nuestra actitud interior, eminentemente transcendente y escatológica: “Marana tha” (1 Cor 16,22).

Este es el poder inherente de la Liturgia, obra de Dios y de la Iglesia al servicio del pueblo. Lo más ajeno a este poder y don es la manipulación subjetiva en nombre de la “creatividad”. Como medios para lograrlo se multiplicaron las moniciones explicativas, la improvisación, y la resultate inflación de palabras, o verbosidad. Esto último además, produce en los oyentes una desconexión del ritmo celebrativo. Las moniciones a su debido tiempo deben fomentar la participación; pero la Ordenación General del Misal Romano (IGMR, 50, 57, 105) determina que deben expresarse “con brevísimas palabras…y bien preparadas con comentarios claros y sobrios”.

El estilo de la oración eclesial necesita ciertamente expresividad – lo contrario de la recitación mecánica y rutinaria – pero no es simplemente un asunto estético que debemos reinventar. Además este gusto estético nos lo da la fuerza de la Liturgia en la que debemos confiar. Hay que conocer las leyes litúrgicas a las que debemos ser fieles.

El camino de renovación del estilo litúrgico esta patente en la Constitución litúrgica del Vaticano II. La comprensión del estilo litúrgico está lejos de actitudes fundamentalistas y arcaicas que ignoran las constantes y riqueza de la tradición católica en su conjunto.

Para una adecuada celebración, los ritos “deben resplandecer con una noble sencillez” (SC 34) “el lenguaje del cuerpo”, como la mirada y los gestos son muy importantes. Además, cada elemento celebrativo requiere una entonación  diferente. Así, para poner un ejemplo, no leemos o decimos una oración, sino que la rezamos. Celebramos con naturalidad, dirección y vigor en gestos y ritos celebrativos evitando lo pomposo, lo trivial, y la artificiosidad.  Hay cosas básicas, como pronunciar con claridad. Debida entonación, y la ejecución de cada momento ritual y gesto simbólico, o palabra según su función.

Respeto a la misa, respetemos el silencio en el acto penitencial, en la oración colecta, durante la proclamación de la Palabra y después de la homilía.  Este es el sentido de estos momentos de silencio: en los que con la gracia del Espíritu Santo “se saborea la Palabra de Dios en los corazones y, por la oración, se prepara la respuesta (IGMR 56) sigue el silencio durante la proclamación de la Plegaria eucarística: exige que todos la escuchen con silencio y reverencia” (ibid, 78) Al momento después de la comunión se le llama el gran silencio, durante el cual “el sacerdote y los fieles oran un espacio de tiempo en secreto”  (ibid, 88 y 64) hay que evitar toda forma de precipitación que impida el recogimiento.

El sacerdote, hombre de Dios y maestro de oración, debe dar ejemplo. Como popularmente se ha dicho, “la imagen es el mensaje”.

Aunque nuestro objetivo no es entretener, ni informar; sino comunicar, escuchar y orar.

Siendo las acciones litúrgicas celebraciones de la Iglesia  (SC 26), el celebrante sigue siempre con espíritu orante la estructura y las leyes de los libros litúrgicos. Así, celebrar correctamente con espíritu de fe y en la presencia de Cristo es la mejor forma de mejorar y hacer relevante la liturgia eucarística. De hecho, la Liturgia es fundamentalmente comunicación, a través de la oración, el rito y la palabra, del Misterio de Cristo, para que los fieles vivan de él y den testimonio del mismo en el mundo. (CA, 1068). Es el legado de santidad que nos viene de la tradición y de la vida de la Iglesia, asistida por el Espíritu Santo, artífice de la eficacia de los misterios, que sostuvo la fe de incontables generaciones.