SAN XOSÉ, CORAZÓN DE PAI

San Xosé é unha figura extraordinaria e á vez unha persoa moi próxima. Durante estes meses de pandemia, escribe o Papa, estamos a comprobar como a nosa vida está sostida e tecida por persoas comúns -correntemente esquecidas- pero que están a escribir hoxe os acontecementos da nosa historia (médicos, enfermeiras, forzas de seguridade, capeláns), todos os que están aparentemente ocultos teñen un protagonismo na historia da salvación, do mesmo xeito que o santo Patriarca. Neste contexto, Francisco presenta a paternidade de San Xosé baixo uns enfoques dignos de ser resaltadas para beneficio de nue, tra propia vida:

1.- Pai amado. A grandeza de san Xosé consiste en ser o esposo de María e o pai de Xesús. A súa vida foi un servizo á Encarnación e a súa vocación de amor doméstico posto ao servicio do Mesías.

Por o papel que Xosé desempeñou na historia da salvación sempre foi amado polo pobo cristián como pai e protector.

2.- Pai de tenrura. Xesús viu a tenrura de Deus en Xosé. Esta tenrura coa que Xosé atendía a Xesús, dá ocasión ao Papa para referirse á tenrura con que Deus mira as nosas debilidades coa súa misericordia, especialmente no sacramento da Reconciliación. “Xosé ensínanos que ter fe en Deus e inclúe crer que el pode actuar mesmo a través dos nosos medos, as nosas fraxilidades, da nosa debilidade”

3.- Pai da obediencia. Xosé estaba moi angustíado polo embarazo incomprensible de María. A resposta de Xosé á vontade de Deus foi inmediata: “cando Xosé espertou do soño fixo o que lle mandara o anxo do Señor! Para fuxir a Exipto ou para volver á terra de Israel, obedeceu sen vacilar. En cada circunstancia da súa vida, Xosé soubo pronunciar o seu ” fíat” como María na Anunciación, e como Xesús en Xetsemaní. Xosé coñece a través de sucesivos soños o que Deus espera del en cada momento, a súa resposta é pronta e decidida, a pesar das dificultades que pode supoñer a súa obediencia.

4.- Pai na acollida. Ante feitos que non entende, Xosé acolle a María, sen poñer condicións previas, deixando de lado os seus razoamentos para dar paso ao que acontece, asume a responsabilidade. Acolle os sucesos, sen esixir explicacións. “Xosé deixa de lado os seus razoamentos para dar paso ao que acontece e por máis misterio que lle pareza, acólleo, asume a súa responsabilidade e reconcíliase coa súa propia historia”, un exemplo de realismo que non supón pasividade senón fortaleza. A fe dá sentido a cada acontecemento.

5.- Pai da valentía creativa. A seguinte actitude de Xosé relaciónase coa anterior; “necesitamos engadir outra característica importante: a valentía creativa”; é a través de Xosé, da súa valentía creativa, como Deus actuou ante o crime de Herodes; non necesita facer un milagre, porque Xosé “era o verdadeiro milagre co que salvou ao Neno e á súa nai”.

6.- Pai traballador. A Rerum Novarum de León XIII destacou a relación co traballo que caracteriza a San Xosé; “del, Xesús aprendeu o valor, a dignidade e a alegría que significa comer o pan que é froito do propio traballo”. O traballo convértese en participación na obra mesma da salvación, en oportunidade de acelerar a chegada do Reino para desenvolver as propias calidades poñéndoas ao servizo da sociedade. Todo isto mostra a necesidade de que ninguén quede excluído, e todos poidan contar cun traballo para o seu sustento e a súa realización persoal.

7.- Pai na sombra. Xosé preséntase como a sombra do Pai celestial na terra coidando a Xesús desde o seu nacemento. San Xosé é modelo de toda paternidade, unha tarefa que incumbe a todos pois, “todas as veces que alguén asume a responsabilidade da vida doutro, en certo sentido exercita a paternidade” e “a felicidade de Xosé non está na lóxica do auto-sacrificio, senón no don de si mesmo. Nunca se percibe neste home a frustración, senón só a confianza. O seu silencio persistente non contempla queixas, senón xestos concretos de confianza”.

O Papa Francisco regalounos unha carta apostólica Patris Corde (Corazón de Pai), con ocasión do 150 aniversario da declaración de San Xosé como Patrón da Igrexa universal.

O obxectivo da Patris Corde, escribe o Papa, é que creza o amor a este gran santo, é ser impulsados a implorar a súa intercesión e imitar as súas virtudes. En efecto, a misión específica dos santos non é só a de conceder milagres e grazas, senón a de interceder por nós ante Deus, como fixeron Abrahán e Moisés, como fai Xesús, “único mediador” (1 Tm 2,5), que é o noso «avogado» ante Deus Pai (1 Xn 2,1), “xa que vive eternamente para interceder por nós (Hb 7,25; cf. Rom 8,34). E imitalos para alcanzar, como eles, o don da Vida Eterna en Cristo.

Destaca Francisco que, despois de María, ningún santo ocupa no Maxisterio pontificio tanto espazo como Xosé: declarado polo beato Pío IX, Patrón da Igrexa Universal, por Pío XII, Patrón dos traballadores, e presentado por San Xoán Paulo ll, como o Custodio do Redentor. O pobo fiel invócao como Patrón da boa morte. Por este motivo o papa Francisco quere compartir algunhas reflexións persoais sobre el; un desexo que, segundo explica, creceu durante os meses de pandemia na que se puido experimentar como «as nosas vidas están tecidas e sostidas por persoas comúns -correntemente esquecidas- que non aparecen en portadas de diarios e de revistas, nin nas grandes pasarelas do último show pero, sen dúbida, están a escribir hoxe os acontecementos decisivos da nosa historia: médicos, enfermeiros e enfermeiras, encargados de repor os produtos nos supermercados, limpadoras, coidadoras, transportistas, forzas de seguridade, voluntarios, sacerdotes, relixiosas e tanto pero tantos outros que comprenderon que ninguén se salva só». (Da meditación do Papa, 27/3/2020).

Tras esta Introdución o Papa presenta a paternidade de San Xosé baixo distintos enfoques, extraendo en cada un consecuencias para a vida do cristián. Segundo o Papa, son sete os caracteres da vida de San Xosé dignos de ser resaltados para enriquecemento da nosa propia vida: Pai amado, Pai de tenrura, Pai na obediencia, Pai na acollida, Pai na valentía creativa, Pai acolledor e por último Pai na sombra.

Oremos para que San Xosé e o Divino Médico fágannos saír desta pandemia con maior fe e amor á eucaristía.

O 8 de decembro de 2020, o Papa Francisco regalounos unha carta apostólica Patris Corde (Corazón de Pai), con ocasión do 150 aniversario da declaración, polo papa Pío IX, de San Xosé como Patrón da Igrexa universal. Acompaña a esta carta a concesión de indulxencias especiais para este ano. É un bo obsequio para toda a Igrexa.

O Papa propón a San Xosé como modelo de entrega e vida oculta. San Xosé ten un protagonismo especial na historia da salvación. Fixo da súa vida un servizo ao misterio da Encarnación. Os dous evanxelistas que evidencian a súa figura, Mateo e Lucas, reiteren pouco, pero o suficiente para entender que tipo de pai foi e a misión que a Providencia lle confiou. O Papa na carta expón en breves trazos a información que proporcionan os evanxeos sobre a vida de Xosé: un humilde carpinteiro, desposado con María, nome xusto e cumpridor da vontade de Deus, testemuña do nacemento de Xesús, e da súa adoración polos pastores e os Magos; desempeñou o papel que lle correspondía como pai legal de Xesús.

A pesar da súa vida oculta, e os poucos datos que temos sobre a súa vida, preséntasenos como unha persoa sinxela e humilde, que está no centro da vida da familia de Nazaret e, por iso, hoxe é o custodio e Patrón excelso da familia da Igrexa.

San Xosé amou a Xesús con corazón de pai e da súa vida podemos aprender moito. As súas actitudes e exemplo son para nós luz e camiño para a nosa vida cristiá. Un modelo de santidade na obediencia silenciosa, a acollida de feitos que non entende e a protección de Xesús e María da arrogancia e violencia dos poderosos. Unha fe inquebrantable nos designios de Deus no silencio e a escoita de Deus.

Celebremos e imitemos a San Xosé.

Daniel García García

Publicado no Boletín Informativo da Adoración Nocturna

BOTELLÓNS

Levamos meses nos que case todos os telexornais dedican varios minutos a botar filípicas contra os mozos, ou xa maduros, e os seus botellóns nos que aparecen varias imaxes nas que se ven sen máscara e sen gardar as distancias de seguridade… e unha e outra vez mostran imaxes cos seus reiterativos comentarios. Cada día se seguen a repetir as mesmas mensaxes sen aportar nada novo.

Pero, a pesar de tantos xa pesados sermóns televisivos e radiofónicos, os botellóns seguen e seguirán sen dúbida no futuro próximo. Non deixa de ser acertado o vello dito: “Predícame frade que por un oído me entra e por outra me sae”. É verdade que o feito revela falta de madurez, inxustiza, insolidariedade e irresponsabilidade coma moitos outros dos que facemos; tamén posiblemente que non se lles presentou un ideal de xustiza polo que traballar. A veces din que “temos dereito a divertirnos”, pero non teño visto recollido en ningunha lexislación ese dereito, máis si a obriga de socorrer ao necesitado. Tampouco vale o de “son libre e fago o que me peta”, porque iso significa a lei da selva, a amoralidade, e que outro o empregue en contra túa. Vou facer algunhas consideracións que poidan axudar a entender un pouco máis esta problemática:

As persoas somos seres sociais, espirituais e corporais. Isto quere dicir que non somos individuos (indivisos) nin gregarios (manadas), pero tampouco somos vento nin mesmo anxos. A sociabilidade humana e humanizadora esixe ao mesmo tempo o cultivo da interioridade, da espiritualidade e, por tanto, momentos de silencio consigo mesmo e con Deus para ter algo persoal que comunicar cando se vaia ao encontro do outro. A sociabilidade demanda a solidariedade cos irmáns e en especial cos que máis nos necesitan. A corporeidade lévanos ao contacto físico, á presencialidade, ao xuntarnos para elaborar, compartir e realizar os propios proxectos de vida. Sempre convén ter de fondo que o itinerario vital humano non é nin ser neno, nin adolescente, nin mozo, nin adulto, nin ancián. De aí calquera pode comprender que non é san psíquica e socialmente illar a algún grupo humano do resto dos grupos.

Nos medios de comunicación case sempre se lle chama FESTA pero, é iso o apropiado? Lembremos que no mundo da economía e da fiscalidade non é o mesmo acceder á propiedade por herdanza, doazón, permuta, compravenda, retracto… pois cada palabra axuda a clarificar a realidade, por tanto tamén aquí necesitamos distinguir festa de diversión, borracheira, fuxida dos problemas da vida… Nos estudos sociais e antropolóxicos dise que a festa ten tres partes: a) A afirmación e celebración de que a vida ten sentido, o que se vive con algunha forma de espiritualidade. b) A comida compartida en unión como anticipo da irmandade pola que se traballa e loita. c) A alegría que se expresa no lúdico, no xogo, na danza… porque xa se está saboreando ese ben futuro que arelamos e traballamos. Nos botellóns faltan algúns destes elementos da festa.

Para a xente de Igrexa esta realidade descúbrenos un grave reto, que o Evanxeo expresa con estas verbas: “Andaban como ovellas sen pastor e púxose a ensinarlles con calma” (Mc. 6,34). Falta a necesaria implicación, discernimento e solidariedade cos mozos e coa súa problemática.

Teño escoitado a pais/nais presumir de que son amigos dos seus fillos/fillas. Pois ben, entón serán os seus fillos uns orfos con todo o que iso significa. Clasicamente dicíase que aos pais/nais atópanse na casa e aos amigos na rúa. Necesitamos pais/nais, irmáns, primos, tíos, avós, amigos… e cada quen ten o seu lugar específico na vida e certamente tamén cada persoa ten a súa maneira concreta de desenvolvela. Tamén algúns ensinantes téñense por “colegas” dos alumnos, esquecendo que se  necesitan educadores e mestres. É certo que a estrutura do sistema educativo pon moi difícil educar, ao que se engade a propia comodidade. Todo lles empuxa a que sexan só profesores con boas habilidades pedagóxicas… Pitágoras consideraba que “Educar non é dar unha carreira para vivir, senón temperar a alma para as dificultades da vida”.

Con frecuencia deixamos a responsabilidade de educar exclusivamente aos gobernos, pero, desde cando os gobernos e poderosos van querer unha xuventude libre, responsable e solidaria cos empobrecidos? O sabio Forges resumiuno moi ben nunha xa antiga viñeta que dicía: “Date conta: para os poderes, 500.000 mozos bailando e bebendo as fins de semana, non son un problema. O ‘perigoso’ sería que eses mozos empregaran esas enerxías en esixir un posto de traballo”. Non creo que precise explicacións. Isto non quita que sexa certo que os principais culpables de que a xuventude estea así son os gobernantes, e que lles esixamos, por tanto, as súas responsabilidades.

Remato cunhas preguntas: Sería posible atreverse a loitar por un futuro de xustiza, liberdade e irmandade para toda a humanidade? Queremos ser solidarios cos máis empobrecidos da humanidade para conseguir que toda a humanidade sexa unha familia? Temos o dereito e a obriga de esixirnos mutuamente (sen distinción de idade, sexo, relixión, país e raza) a responsabilidade de comprometernos para a solución das inxustizas sociais e dos problemas dos empobrecidos? Estamos dispostos a responsabilizarnos da vida e dos irmáns?

Antón Negro Expósito

Sacerdote e sociólogo

DE REGRESO POR OUTRO CAMIÑO

A historia sagrada é unha constante peregrinación en dobre dirección. peregrinación de Deus cara ao home, e peregrinación dos homes cara a Deus.

A procura de Deus é un armazón de sancións e de bendicións. Deus sae ao encontro do pobo para liberalo da escravitude faraónica. O Señor vai diante abrindo camiño cara á terra de promisión. A columna de nube e o facho de lume que preceden ao pobo, son garantía de que Israel vai por bo camiño e que Deus o librará da escravitude exipcia. E así sucedeu, pero os israelitas pouco sensibles á xenerosidade de Iahvé abandonaron o bo camiño, e veu a sanción por parte do Señor. Ao exilio seguiu o éxodo certamente, pero o camiño de retorno á patria non foi un verxel axardinado, senón un deserto árido, pleno de carencias.

Con todo, as carencias do deserto non son castigos punitivos para o pobo infiel, senón correctivos dos que se vale Iahvé para denunciar a perversión de Israel, á vez que o recordo de que a misericordia divina mantense viva, xa que Deus, posto a amar, ama para sempre. O deserto é camiño de liberación, pero para alcanzala hai que aceptar múltiples carencias e camiñar en esperanza.

O deserto é alternativa de expiación e de esperanza: alí haberá carencia de pan e abundancia de maná; sede asfixiante e auga como en Meribá. Precioso ensino cristián: o mundo non é Ceo, pero é camiño de Ceo. Para alcanzar a meta hai que pór interese: hai que achegar vontade e esforzo, e Deus achegará o demais. Con estes condicionantes, o acceso á meta está garantido.

Xa queda dito: peregrinar é camiñar facendo camiño. Faise camiño ao andar. Para facelo con acerto, requírese un referente: tomar exemplo dos magos de oriente; pedir información nas dúbidas e proseguir no emprendido até chegar á meta, onde espera o Señor. Alcanzado o desexado obxectivo, todo cambia para o peregrino: cambia a cotización de valores; cambia o proxecto de comportamento; cambia o futuro da súa vida, e reemprende o regreso á súa terra por outro camiño.

O novo camiño é distinto e as actitudes do peregrino son outras. Enriqueceuse con novos amigos, e o encontro coa súa familia é novo. O esposo que chega é o mesmo esposo de antes, pero cambiou as longas horas do bar por unha vida máis caseira. Agora xa non é o ditador de casa, que impuña caprichosamente os seus persoais puntos de vista a todos os demais, senón un pai responsable que vai diante marcando co seu exemplar comportamento o bo camiño que deben seguir os seus fillos; agora xa non é a persoa discordante, que coas súas caprichosas desavinzas rompían a harmoniosa convivencia da veciñanza. É o mesmo home de antes, pero con novas connotacións. O seu encontro co Señor converteuno noutro home.

Cando Moisés baixaba do monte despois de estar co Señor, os israelitas notábanllo porque cambiara a cor da súa pel. O peregrino que volve de regreso vén co mesmo nome e co mesmo aspecto da súa partida: non cambiou o colorido do seu rostro nin a súa partida de nacemento, pero agora é un home de ben.

Sucédelle o que, a aquela parella de noivos, cuxo comportamento estaba tiznado de inmoralidades, pero a moza tivo a oportunidade de asistir a unha quenda de Exercicios Espirituais, e alí atopouse co Señor, e ao regreso, o mozo convídolle ás antigas inmoralidades, ao que ela negouse rotundamente. E cando o mozo, para arrastrala ao mal, dille: «oe que eu son aquel», ela, moi acertadamente contéstalle: «si, ti serás aquel, pero eu xa non son aquela» O encontro co Señor, cambiáraa radicalmente.

Este é o froito das auténticas peregrinacións. Alguén dixo que todo peregrino ten algo de turista, e todo turista ten algo de peregrino. Pero isto non abonda. A peregrinación químicamente pura é a que nos leva ao encontro co Señor. Entón o peregrino regresa á súa casa por outro camiño e isto nótao todo o mundo.

Indalecio Gómez Varela

Cóengo da Catedral de Lugo

 

La cuestión de Hamlet y el Cristo

La reflexión me nace devorando con fruición el libro que me regala y dedica el amigo Ignacio Uría “Entre columnas. Historia, periodismo y otros animales”: sintética antología de algunos de sus artículos, que resultan siempre lianas que te enredan y acarician o molestan. ¡Gracias, Nacho, por la frescura que aportas en este estío de sequedal y angustia que está siendo la pandemia!

Pues resulta que barrenando sobre la tópica y mítica duda del personaje shakesperiano, me encuentro en el libro citado con esta profunda reflexión: “Por eso, príncipe Hamlet, déjame decirte otra vez que te equivocas: la cuestión no reside en ser o no ser, en vengarte o perdonar. La verdadera pregunta, amigo mío, es otra. Así que reconoce, si eres hombre, que la última demanda, la radical encrucijada es creer o no creer. En Dios, claro”.  Porque las demás dudas son efectivamente, pequeñeces, tonterías de filosofía amateur. “Lo cierto, Hamlet, es que todos creemos en algo. Todos tenemos nuestros propios dioses, aunque sean de bolsillo”: la globalización, el fútbol o la bolsa de valores, la ciencia, el azar… Por eso la verdadera respuesta a la  pregunta acerca de lo esencial viene a ser -para Hamlet o para cualquiera-,  que o crees en Dios o acabas creyendo en cualquier cosa.

En la coctelera de mi magín le daba vueltas yo estos días a las dudas de los devotos del Cristo de la Victoria a quienes, por la pandemia, se nos invita a acudir con cuentagotas a visitarle en su trono de la Concatedral: ir o no ir; acudir o no acudir; rezar allí o dejarse estar aquí en casa. Y semejante duda, imagino que cabe suponer por parte de los responsables de la custodia del santo Cristo: salir o no salir, ir a verles o que vengan: “voy yo a encontrarles en masa, en sus calles -creyeron que pensaba el Cristo-, o es más saludable para todos, que vengan ellos a verme personal e individualmente, cada cual con sus gozos y sus penas”. 

 Y tras esas elucubraciones he vuelto al principio: la respuesta de la fe no está en los modos ni en las modas, que pueden variar y tienen que modelarse en función de las circunstancias e incluso de las personas.  La cuestión es creer o no creer, que en zapatillas viene a traducirse en confiar o no confiar; en seguir manteniendo la relación personal con Cristo, a quien en esta ciudad calificamos de la Victoria y que personalmente podemos llamar seguramente de todas nuestras luchas, afanes, ansias y victorias.

Concluyo invitando a sacar bienes de nuestra pena, con la moraleja que debemos extraer de la situación de otro año más sin procesión: la imagen del santísimo Cristo de Vigo seguirá estando como cada día confinada en la concatedral de santa María, esperando las visitas y la piadosa oración de quienes quieran acercarse durante todo el año y en cualquier momento, a darle gracias y a suplicarle favores. Pero ha de saberse y explicitarse que Cristo resucitado no está enterrado y encerrado únicamente en sus imágenes -por artísticas, hermosas y cargadas de devoción que se presenten-, está sobre todo sacramentalmente presente, a cualquier hora y cualquier día del año, en el sagrario de la Concatedral y en el de las demás iglesias, para poder acercarnos a charlar amigablemente con Él; y está presente y aguardando que vayamos a  escucharle en la palabra que nos dice semanalmente en la misa dominical y en los demás sacramentos; y está también, aunque muy bien disfrazado, en los cada vez más numerosos pobres y necesitados, para que nos compadezcamos solidarios y cariñosos con Él: “lo que hagáis a estos a mí me lo hacéis…”

Sí que es cierto por ello que la hamletiana cuestión, también en este caso, no es la de ir o no ir, salir o no salir, “alumbrar o no alumbrar”, sino creer o no creer.

Mons. Alberto Cuevas F.

Sacerdote y periodista.

A HISTORIA DAS PEREGRINACIÓNS

A Igrexa e as peregrinacións son contemporáneas. Unha e outras camiñaron sempre dándose a man. Na mesma noite do nacemento do Mesías, os pastores de Belén, desprazáronse ao portal para adorar ao Neno e ofrecéronlle os froitos do seu rabaño. Pasados algúns meses, talvez anos, os Magos desprazáronse desde oriente para ofrecer ao Rei que nacera había pouco tempo, ouro, incenso e mirra. Comezara a historia das peregrinacións. Delas importa coñecer a súa orixe, as súas pegadas e os seus froitos.

De pegadas de peregrinos están sementados os vales e os montes de medio mundo. Cada cruceiro que hoxe atopamos nos camiños rurais doutros tempos, está a lembrarnos que por alí pasaron homes de fe. Todas as ruínas dos mosteiros medievais fálannos de que alí facían un alto no seu camiño os peregrinos que se dirixían a ulteriores santuarios. Diríase que as pegadas que deixaron os pés dos peregrinos no barro do camiño, xa se borraron, pero non se borrou totalmente o testemuño daquelas xeracións que buscaban atoparse con Deus no camiñar da vida. Con todo, temos que recoñecer que a historia das peregrinacións non sempre discorreu en intensidade lineal continua. Como nos camiños de Santiago hai subidas e baixadas, tamén na piedade das xeracións cristiás houbo frecuentes declives.

Os tres primeiros séculos pasounos a Igrexa envolta en ocultamento para protexerse dun mundo que a miraba con receo. Foron tempos difíciles para a Igrexa nacente, que tivo que refuxiarse no ambiente escurantista das catacumbas, para protexerse da hostilidade inimiga. Pero a paz constantiniana trouxo un clima de primaveral florecemento para a Igrexa. Os cristiáns puideron prescindir da máscara da súa relixiosidade, e presentarse ante o mundo sen ningún tipo de prexuízos sociais. No século IV, a Igrexa saíu á rúa manifestándose como a gran benefactora da humanidade. Foi a época en que a relixiosidade popular fíxose presente en todos os ambientes; pero pronto apareceu o tempo outonal dos últimos séculos do primeiro milenio, que desembocou no tristemente chamado tempo de ferro da Igrexa. Con todo, aínda que no outono as ramas perden as súas follas, as árbores mantéñense en pé e volverán dar froito. E así sucedeu. Na Idade Media xorden as ordes mendicantes: Dominicos, Franciscanos, Carmelitas…, cuxo labor evanxelizador avivou a actitude relixiosa do antigo e do novo mundo. Poderiamos dicir que nesta época a fe fíxose operativa e itinerante; e multiplicáronse os centros de espiritualidade. Segundo datos históricos, só na diocese de Lugo existían uns 75 mosteiros, conventos e santuarios. Era a floración cristiá de entón. Pero os outonos sucédense e son presaxio de novos invernos, e a invernía relixiosa pronto fixo acto de presenza nos últimos tempos da nosa historia. A fe deixou de ser o primeiro valor na sociedade contemporánea, e o materialismo ateo acaparou a moralidade das últimas xeracións.

Con todo, un novo sol nacente parece ofrecernos esperanza de retorno á relixiosidade de tempos pasados. Dá a impresión de que algúns de nós non podemos vivir sen Deus, e saímos en busca de valores eternos. Iso parece indicarnos a afluencia de peregrinos que polos vellos camiños de Santiago diríxense a Compostela para agradecerlle ao Apóstolo a fe que, polo seu medio, Deus regalou aos nosos avós, e a reenxendre nas novas xeracións, ás que pertencemos os que aínda vivimos.

Sexamos auténticos no noso peregrinar, e os nosos desexos cumpriranse.

Indalecio Gómez Varela

Cóengo da Catedral