Comentario

O mundo quedou sorprendido outra vez pola decisión do papa Francisco de celebrar a misa da Cea do Señor do próximo Xoves santo na Institución Penal para Menores de Casal do Marmo e non na basílica de San Juan de Letrán, como era habitual anteriormente. Paréce unha forma magnífica de vivir a Paixón de Cristo segundo San Lucas. Recoñecer os inocentes e poñerse de parte deles, compartir con eles a vida e a cruz, é o que fixo con Xesús o que chamamos "bo ladrón" e por iso este aparece ante nós como exemplo a imitar trala lectura da Paixón do domingo de Ramos. Os menores, todos os menores, mesmo os que delinquen, na perspectiva da xustiza de Deus son inocentes. Un menor que delinque é sempre unha vítima, aínda cando desenvolva malas condutas, dignas sempre de toda reprobación. Pero un menor sempre é máis inocente que culpable. Poñerse de parte dos menores é poñerse de parte das vítimas e é antepoñer o Reinado de Deus a calquera outra realidade humana.

O Domingo de Ramos ao comezo da semana Santa ofrece dous motivos fundamentais para a celebración da comunidade cristiá: a manifestación mesiánica de Xesús nas inmediacións de Xerusalén e o gran relato bíblico da Paixón, ambos os dous tomados este ano do evanxeo de Lucas. No primeiro relato, lonxe das categorías de triunfalismo e de exaltación do poder do suposto mesías esperado por Israel, o evanxeo de Lucas presenta a Xesús como Señor e como Mesías, pero de xeito sorprendente. A soberanía de Xesús é a da humildade e a sinxeleza. A súa grandeza é a de ser servidor dos outros e a súa autoridade a do que vai ser crucificado para revelarnos onde e como podemos encontrarnos con Deus nesta terra.

Tampouco en Lucas hai unha "entrada triunfal en Xerusalén", senón un achegamento mesiánico de Xesús, máis ben dramático, á cidade, que o conducirá á cruz, tras un conflito de morte. (Lc 19,29-40). O señorío real de Xesús queda patente ante os discípulos, que realizan o seu mandato de proporcionar un pollino para a realización dun xesto mesiánico simbólico de carácter profético (cf. Zac 9,9). A dignidade mesiánica móstrase cando Xesús é entronizado como un rei sobre o pollino. Este é un animal digno e maxestoso, pero á vez sinxelo, humilde e pacífico. O pollino non é tratado aquí como un animal de carga, senón como o que serve para realzar a figura de Xesús. Pero non se trata dun cabalo, poderoso e violento, como corresponde aos reis da terra. Así mesmo a manifestación popular entusiasta non consiste nun desfile militar senón nunha alegría espontánea de seguidores, que esperan o que vén en nome do Señor, pero incorporando a aclamación de Xesús como rei. Nesa multitude de discípulos pode quedar representada a humanidade dos humildes e sinxelos que, lonxe do poder establecido, anhelan a chegada do Señor e Salvador, dun rei verdadeiramente xusto en quen se cumpre a mensaxe dos profetas e cuxa gloria real non poden sufocar os poderosos deste mundo. A multitude dá gloria a Deus por todo o que viron nel. En realidade a escena non transcorre en Xerusalén senón no monte que está en fronte de Xerusalén, máis exactamente fronte ao templo. E en confrontación co templo é como se formula o mesianismo de Xesús, o cal prosegue o seu percorrido ata Xerusalén. Pero hai unha escena lucana (Lc 19,41-44) que segue á lectura litúrxica, que é relevante para mostrar a compaixón e a misericordia de Xesús cara á cidade. No descenso do monte das Oliveiras ata o torrente Cedrón, para subir a Xerusalén, dende un punto panorámico de extraordinaria beleza, Xesús, ao contemplar a cidade... chorou por ela, porque non recoñeceu o momento da súa vinda. Xesús empezou así a súa Paixón por Xerusalén, como o Mesías que ama o seu pobo, pero este nin percibe nin valora o que significa a visita do seu Deus nin a forma en que esta se realizou.

Pero hai unha escena lucana (Lc 19,41-44) que segue á lectura litúrxica, que é relevante para mostrar a compaixón e a misericordia de Xesús cara á cidade. No descenso do monte das Oliveiras ata o torrente Cedrón, para subir a Xerusalén, dende un punto panorámico de extraordinaria beleza, Xesús, ao contemplar a cidade... chorou por ela, porque non recoñeceu o momento da súa vinda. Xesús empezou así a súa Paixón por Xerusalén, como o Mesías que ama o seu pobo, pero este nin percibe nin valora o que significa a visita do seu Deus nin a forma en que esta se realizou. Xerusalén non acepta un Deus xusto e misericordioso cuxo Rei é este Xesús que contemplamos na narración da Paixón, como vítima xusta e inocente. Por iso chorou Xesús, non por si mesmo, nin polo que se lle viña enriba, senón pola súa xente e a súa perdición. Despois Xesús entrou no templo de Xerusalén e realizou a acción profética da purificación do templo como expresión da necesidade dun cambio total de orientación na vida relixiosa do seu pobo.

O relato da Paixón en Lucas revela a tensión dramática de todos os Evanxeos. Os seus temas fundamentais son tamén a identidade de Xesús e o templo, cuxo veo, esgazado en dous antes da morte de Xesús, mostra a ineficacia e caducidade da devandita institución relixiosa para seguir representando o espazo da presenza de Deus nesta terra. Acerca da identidade de Xesús queda patente que é Mesías e Fillo de Deus. Pero Lucas pon unha énfase especial ao destacar ao Señor como Xusto por antonomasia. De aí os múltiples lugares onde se resalta a inocencia de Xesús. Pilato próbao e compróbao ata decidir a súa liberación. As palabras do centurión pagán ao pé da cruz constitúen a revelación máis solemne de todo o evanxeo de Lucas: "Realmente este home era xusto" (Lc 23,47). O paso decisivo para converterse en discípulo de Xesús é facer o mesmo que fixo o bo ladrón estando xa na cruz: recoñecer a propia culpa e proclamar a inocencia de Xesús poñéndose a favor del como vítima inxusta. Para ter parte no Reino é preciso poñerse de parte das vítimas, polo mero feito de ser tales, como fixera Xesús coa adúltera. Xesús está na cruz e é o Rei xusto, porque é o Señor da misericordia. Ao considerar tal misterio a multitude convértese a Deus. Só con esta concentración da mirada cara a Xesús na cruz e, con el, cara a todas as vítimas da inxustiza e os sufridores deste mundo, producirase en nós a auténtica conversión e o verdadeiro cambio de mentalidade e de comprensión do Mesías que nos pedía o evanxeo ao principio da Coresma.

Xesús foi entronizado e aclamado como rei, pero el vén en nome do Señor. Non nos equivoquemos de reino. Este rei é o home inocente e xusto, Xesús na cruz, que, no medio do espectáculo inhumano, violento e inxusto, consuma a súa fidelidade ao Pai, a súa entrega definitiva realizada xa por el en Getsemaní. Getsemaní é o momento da súa Paixón interior, é a gran tensión dramática de Lucas. Xesús ábrese en oración intensa ao Espírito de Deus e alí é onde asume a vontade do Pai de que nel se realice o plan de salvación mediante o amor misericordioso que toma corpo no seu corpo inocente, entregado por todos como expresión da Nova Alianza de Deus coa humanidade. A partir de Getsemaní Jesús vai como un Señor cara á Cruz. En Lucas o drama do proceso transformouse nunha presentación exemplar de Xesús como mestre de bondade, de inocencia e de xustiza e é o Señor que dá o grande exemplo da entrega da vida para todo discípulo.

Outras dúas notas poden caracterizar a lectura da Paixón de Lucas. A relación de Xesús co Pai e coa diversidade de personaxes do relato. A oración, como vivencia fundamental de Xesús dende a súa vinculación e relación íntima co Pai, transforma en sacrificio eucarístico o sufrimento do seu corpo, convertendo en proceso de vida o proceso de morte ao que está sometido. Dende a oración confiada ao Pai, a cruz será o novo templo e o novo altar da relación con Deus. O crucificado consuma o amor da misericordia na súa oración e transforma o odio en perdón: Das súas palabras "Pai, perdóaos pois non saben o que fan" (Lc 23,34) recibimos a capacidade para perdoar, mesmo aos inimigos, e tamén a audacia para proclamar sempre a verdade. Nas dirixidas ao bo ladrón "De veras dígoche: Hoxe estarás comigo no Paraíso" (Lc 23,43) percibimos a salvación que leva consigo a defensa das vítimas inocentes, o apoio á causa dos xustos e o recoñecemento da propia culpa. Xesús fai da solidariedade coas vítimas e cos crucificados do mundo a máis viva e inmediata expresión da participación no seu Reino. E a punto de morrer na cruz, podemos percibir que Xesús transformou xa a morte en vida e, máis alá do carácter dramático, os discípulos percibimos a serenidade e a paz de Cristo pola súa misión ben cumprida, a de anunciar o Reino de Deus e a súa misericordia, que lle permite dicir finalmente "Pai, ás túas mans encomendo o meu espírito" (Lc 23,46).