Comentario

A diferenza do que di Mateo (22, 34-40), este letrado non se presenta con ánimo de disputa, senón para facer a Xesús unha auténtica pregunta. Nas escolas rabínicas distinguíase entre mandamento "graves" (ou de peso) e "leves". Por outra parte, contábanse ata 248 preceptos positivos e 365 prohibicións legais. Así que estaba perfectamente xustificado que os rabinos investigasen cal de todos estes mandamentos era realmente importante, cal era o primeiro e principal e como o resumo de todos.

Xesús responde citando ao pé da letra a pasaxe do Dt 6, 4 s (cfr. primeira lectura), pero engade inmediatamente o mandamento do amor aos demais, que no A.T. áchase noutro contexto (Lv 19, 18). Para Xesús ámbolos dous mandamentos son como un só: "Non" hai "mandamento maior que estes". E é que non se pode amar a Deus sen amar aos demais (cfr. 1 Jn 4, 20). Neste mandamento do amor fúndase a única piedade verdadeira.

Así o recoñece o letrado que lle fixo a pregunta, por iso subliña que cumprir este mandamento vale máis que "tódolos holocaustos e sacrificios". Os xudeus non pretendían, claro está, unha relixión sen esixencias morais e vían que entre o mandamento primeiro do amor a Deus e o precepto de amar aos demais existía unha conexión necesaria. Mesmo entendían que o amor aos demais fose como un resumo da Lei; así, por exemplo, atribúese ao rabino Hillel esta sentenza: “Non fagas ao outro o que non desexas para ti. Isto é toda a Lei. O resto é interpretación”. Con todo, non estaba claro nas escolas rabínicas quen debía ser tratado como demais (cfr. Lc 10, 29-37) e, en xeral, crían que os demais eran soamente o paisano, pero non o estranxeiro. Por outra parte, a conexión entre os deberes relixiosos para con Deus e as obrigas morais para cos demais entendíase ás veces dun modo moi extrínseco: a "xustiza" consistía sobre todo no cumprimento das prescricións cultuais e o amor aos demais quedaba reducido á esmola, en caso de conflito prevalecía o culto á atención das necesidades dos demais (na parábola do bo samaritano os sacerdotes e levitas pasan de longo porque temían contraer unha impureza ritual, tocando ao que pensaban cadáver, que lles inhabilitaría para dar culto a Deus).

Xesús reúne ámbolos dous mandamentos nun só mandamento do amor, de sorte, que o verdadeiro culto non pode separarse xa da atención ás necesidades alleas. Ademais ensina que os demais son calquera necesitado que encontremos no noso camiño. Nesta mesma liña, Santiago afirmará rotundamente que "a relixión pura e incualificable aos ollos de Deus" é coidar dos demais nas súas necesidades (Sant 1, 27).